بسم الله الرحمن الرحیم
طرح جامع اعتلا و نهادینه سازی معنویت و اخلاق در استان قم
رهبر فرزانه انقلاب: «معنویّت و اخلاق، جهت دهندهی همهی حرکتها و فعّالیّتهای فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آنها، محیط زندگی را حتّی با کمبودهای مادّی، بهشت میسازد و نبودن آن حتّی با برخورداری مادّی، جهنّم می آفریند.»
مقدمه
بیانیهی گام دوم از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی، راهبردی در راستای خودسازی، جامعهپردازی، تمدن سازی است. ایشان در بخشی از این بیانیه گران سنگ، انقلاب اسلامی را «منشأ برکات بزرگ» میشمارند که یکی از این برکات، «افزایش چشمگیر عیار معنویت و اخلاق در فضای عمومی جامعه» است. رهبری معظم این محصول پرارزش را حاصل «رفتار و منش حضرت امام خمینی (ره) در طول دوران مبارزه و پس از پیروزی انقلاب» میدانند.
در این نوشتار سعی شده است در راستای اعتلا و نهادینه سازی معنویت و اخلاق در استان قم با تأکید بر نظرات رهبر معظم انقلاب مد ظلهالعالی در چهار زمینهی ذیل مطالبی ارائه شود:
1- شاخصهای اخلاق فردی، خانوادگی، اجتماعی و اداری 2- عوامل و موانع 3- راهبردها و راهکارها 4- تقسیم کار بین دستگاههای استان قم
- شاخصهای اخلاق فردی، خانوادگی، اجتماعی و اداری
نظام مسائل اخلاق و معنویت با توجه به کلام مقام معظم رهبری شامل بایستههای اخلاق فردی، خانوادگی، صنفی و اداری و اجتماعی میباشد که به شرح زیر میباشد:[1]
الف: بایستههای اخلاق فردی
- التزام به عبادت و نماز اول وقت و جماعت و جمعه، تهجد و نوافل، ذکر دائم و تلاوت قرآن و حضور در مراسم دینی
- اخلاص در عبادات بهویژه شعائر دینی مانند برگزاری مراسم عزاداری و جشن و پذیراییها و مداحی
- عبادت شمردن خدمت به خلق
- شروع و التزام به تهجد و ادای نوافل و قرائت ادعیه و ذکر دائم
- ساده زیستی و زهد و بی رغبتی به ظواهر دنیوی و پرهیز از حرص و تکاثر ثروت
- توجه ویژه به فرصت جوانی برای خودسازی و اخلاق و معنویت تقوی
- سلامت جسمی و ورزش و پرهیز از دخانیات و اعتیاد
- التزام به اصالتهای دینی و رهنمودهای رهبری و مراجع و پرهیز از خرافات در مراسم دینی یا رسوم اجتماعی
ب: اخلاق خانوادگی
- نسبت به فرزندان
- توجه به عواطف و شخصیت فرزندان
- اظهار محبت و ملایمت
- مدارا و عفو و گذشت نسبت به رفتارهای نامطلوب
- سوق دادن آنها به سوی محیطها و دوستان خوب و نجات از دوستان و محیطهای بد
- عادت دادن آنها به عبادت از کودکی و شرکت در مجالس دینی
- تشویق در برابر تلاش و موفقیتهای عبادی و اخلاقی
- محدودسازی طبیعی در بهرهوری از فضای مجازی
- نسبت به همسر
2.1 تکریم و احترام
2.2 تأمین نیازها
2.3 تفاهم و توافق در اختلافنظرها[2]
2.4 عفو و گذشت از تندیها
2.5 مشارکت دادن در عبادات
2.6 مراقبت و صیانت سلامت از آسیبهای اجتماعی
ج: بایستههای اخلاق صنفی و اداری
- تعهد در حسن انجام کار برای خدا
- پرهیز از هدر رفتن وقت در ساعات کار
- پرکاری و شتاب
- ابداع و ابتکار و خلاقیت و تولید نوآوری در کارها
- همکاری و محبت و تواضع با همکاران
- تکریم مراجعهکنندگان و مشتریان
- صداقت و پرهیز از پنهانکاری
- قناعت و پرهیز از اسراف و تشریفات و هزینههای غیر لازم
- پرهیز از استفاده شخصی از بیتالمال
- نهادینهسازی عبادات در مراکز شغلی
د: بایستههای اخلاق اجتماعی
- اظهار محبت به همگان در جامعه
- همکاری با بستگان و همکاران و همسایگان
- صله رحم
- رسیدگی به مستضعفان و…
- حمایت از مظلومان و شجاعت در برابر ستمگران و مفسدان
- عفو و گذشت از خطاها
- وحدت ملی و اسلامی و پرهیز از جناحبندیهای سیاسی
- توجه و ارتباط سازنده با نسل جوان و نوجوان
- امربه معروف و نهی از منکر
- پاکیزگی شخصی و محیط کار و بازار و جامعه
- عوامل و موانع
الف- عوامل
اسلام
ایمان به عنوان عامل و پشتوانه اخلاق
قنوت
صدق
صبر
خشوع
خضوع
تصدق
پاک دامنی
تقوا
احسان
اخلاص
توکل
اخبات
حلم
نکته: برخی از راهکارهای حفظ و افزایش ایمان
- تلاوت و تدبر در قرآن کریم
- تدبر در روایات و ادعیه
- مطالعه کتب عرفانی و عقیدتی
- مناجات با خدا در خلوت
- شرکت در عبادات و نیایشهای جمعی
- حشر و نشر با اسوههای ایمان
ب- موانع و آسیبها
- کانونهای ضد معنویت
- غفلت از معنویت
- گرایش به سوی مادیگری و مادی پرستی
- تکبر و سرکشی ناشی از خود برتر بینی
3و4. راهبردها و راهکارها
با توجه به راهبردهای دستیابی به معنویت و اخلاق در جامعه از دیدگاه مقام معظم رهبری مد ظلهالعالی راهبردها و راهکارهای اعتلا و نهادینه سازی اخلاق و معنویت در استان قم عبارتند از:
نکته: لازم است یادآوری شود این موارد و تمامی موارد دیگری که ممکن است بعدها به فکرها خطور کند، مانند چرخ دندههای ساعت در کنار یکدیگر و بدون موازی کاری دائم با یکدیگر تعامل و ضرب آراء داشته باشند و در نهایت تحت امر رهبری واحد به نتیجه حاصله عمل نمایند.
| ردیف | راهبردها | راهکارها |
| 1 | اصلاح و اعتلای منش و رفتار اخلاقی و معنوی خود حکومتها
(طبقهی مرجع) |
1. به کار گیری افرادی صالح و کارآمد در رأس امور
2. بوجود آوردن ساز و کاری مناسب در گزینش افراد و ایجاد شورای صیانت جهت تشویق افراد متخلق و تذکر دادن و برخورد مناسب با خاطیان 3. به کارگیری روحانیون وارسته در تمامی عرصه ها به ویژه در مساجد و نمازخانهها به عنوان امام و مربی، نه صرفاً پیش نماز و سخنران. 4. اجرای طرح اعتلای اخلاق در مراکز و نهادهای استان قم (پیوست)
|
| 2 | فراهم کردن زمینه برای رواج آنها در جامعه | 1. تصویر سازی از بزرگان اهل عمل مانند مستند سازی
2. ساخت فیلم با استفاده از بازیگران خوش نام و سالم 3. نوشتن کتابهای سیره از زندگی آنان با قلم های روان و حجم کم 4. ایجاد یک گروه اندیشهورز با حضور یک مغز متفکر و کار آمد از تمامی ارگانهای استان 3. تأمین بودجه لازم از طریق دولت و نهادهای مردمی 4. برنامهریزی جامع جهت بکارگیری نیروهای فرهنگی و طلاب در فضای مجازی 5. فراهم نمودن زیرساختهای مناسب مانند اینترنت ملی و مانند آن 6. ایجاد اندیشکده اخلاق و معنویت با قدرت تولید و تکثیر انواع محتواها برای تمامی رده های سنی |
| 3 | میدان دادن و کمک رسانی به نهادهای اجتماعی در اینباره؛ | 1. شناسایی نهادهایی که توان و تخصص انجام این کار را دارند.
2. شبکهسازی نهادهای اجتماعی 3. ساماندهی، پشتیبانی و تامین مالی 5. استفاده از تمامی ظرفیت استان |
| 4 | ستیز با کانونهای ضد معنویت و اخلاق – مانند رسانههای آنان – به شیوهی معقول؛ | 1. ایجاد مرکز مطالعات و بررسی زیر بناهای فکری تولیدات دشمن
2. استفاده از نیروهای فعال فرهنگی در فضای مجازی 3. استفاده از مستند سازان و فیلم سازان و فعالان جنگ نرم، که دارای روحیات انقلابی، فعال و خوش فکر هستند برای بررسی محتویات تولیدات دشمن 4. ایجاد شبکههای قوی ملی در راستای ترویج محتویات صحیح اخلاق اصیل |
- تقسیم کار بین دستگاههای استان قم
| ردیف | نام دستگاه | زیرمجموعه | وظایف |
| 1. | قوه قضائیه | مراکز و سازمان‌های وابسته به آن | |
| 2. | استانداری | ||
| 3. | فرمانداری | ||
| 4. | نیروی انتظامی | ||
| 5. | اداره‌کل ورزش و جوانان | ||
| 6. | اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی | ||
| 7. | اوقاف و امور خیریه | ||
| 8. | وزارت اطلاعات | ||
| 9. | آموزش و پرورش | ||
| 10. | بانک‌ها | ||
| 11. | سایر ادارات و سازمان‌های دولتی و نیمه دولتی | ü دادگستری
ü عقیدتی سیاسی نیروهای مسلح ü امور اقتصادی و دارایی ü جهاد کشاورزی ü صنعت، معدن و تجارت ü سازمان حفاظت محيط زيست ü ستاد حوادث غیر مترقبه استان ü راه و شهرسازی ü سازمان هواشناسي ü شرکت هواپیمایی کشوری ü شركت حمل و نقل پايانه ها ü سازمان راهداری وحمل ونقل جاده ای ü راه آهن جمهوري اسلامي ايران ü بنياد مسکن ü شرکت عمران و بهسازي ü وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ü شرکت مخابرات ایران ü پست بانک ü مرکز سنجش از راه دور ü شرکت ارتباطات سیار ü شرکت ارتباطات زیر ساخت ü توزيع نيروي برق ü شرکت مديريت منابع آب ایران ü شركت توانير ü شركت آبفا ü پخش فرآورده‌های نفتی ü شركت ملي گاز ايران ü شركت ملی پخش فرآورده هاي نفتي ü تعاون، کار و رفاه اجتماعی ü موسسه كار و تامين اجتماعي ü سازمان آموزش فني وحرفه ای ü سازمان بازنشتگي كشوري ü سازمان بیمه خدمات درمانی ü سازمان بهزیستی ü سازمان ثبت احوال ü سازمان ثبت اسناد و املاک ü سازمان ميراث فرهنگي ü انتشارات ü نشریات و مطبوعات ü سایت‌های خبری، علمی و فرهنگی ü حج و زیارت ü بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ü سازمان انتقال خون ايران ü سازمان نظام پزشکی ü هلال احمر |
|
| 12. | سازمان تبلیغات اسلامی و مراکز وابسته | ||
| 13. | صدا و سیما | ||
| 14. | مرکز رسیدگی به امور مساجد | ||
| 15. | نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها | ||
| 16. | سازمان تبلیغات اسلامی و مراکز وابسته | ||
| 17. | جهاد دانشگاهی | ||
| 18. | سایر سازمان‌ها و نهادها | ü ادارات سازمان تبلیغات
ü دارالقرآن‌ها ü کانونهای فرهنگی مساجد ü حوزه هنری ü پژوهشکده باقرالعلوم ü دارالقرآن الکریم ü مؤسسه سوره ü سازمان مدارس معارف اسلامی ü مؤسسه تبیان ü انتشارات ü نهضت سوادآموزی ü کمیته امداد امام خمینی ü بنیاد شهید و امور ایثارگران ü سازمان بسیج مستضعفین ü بنیاد ملی نخبگان ü سازمان حج و زیارت ü سازمان فرهنگ و ارتباطات ü سازمان میراث فرهنگی ü نهاد کتابخانه های عمومی ü پارک علم و فناوری ü انتقال خون ü گمرک ü استاندارد و تحقيقات صنعتي |
|
| 19. | شورای اسلامی شهر و روستا | ü شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و سازمان‌های وابسته | |
| 20. | دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی استان
|
ü دانشگاه قم
ü دانشگاه مفید قم ü دانشگاه فرهنگیان ü دانشگاه آزاد اسلامی ü دانشگاه پیام نور ü دانشگاه تهران پردیس ü دانشکده صدا و سیما ü دانشگاه علوم پزشکی ü دانشگاه علمي كاربردي ü دانشکده اصول الدین قم ü موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی پویش ü موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی حکمت ü موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی معصومیه (علیهاالسلام) ü موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی شهاب دانش
|
[1] حوزه و روحانیت در نگاه مقام معظم رهبری ج2، ص 157 – 83 .
[2]. بررسی اصول اخلاق خانوادگی نزد پیامبر(ص)، فرزین سلیمی- منیژه پدیه- مهدیه خنجری، ویژهنامه نقطه پرگار، زمستان 91، ص 21- 6.
